Prikkels. Het is een hot topic. Het zijn er vaak te veel en we moeten er vanaf. Kinderen en volwassenen, iedereen heeft er wel eens last van. De ene meer dan de andere. En kinderen eindigen dan al eens met een hoofdtelefoon in de klas en hun ouders met een burn-out op de bank bij de psycholoog.
Maar hoe zit dat nu eigenlijk met die prikkels? En wat kunnen we zelf doen?
Eerst en vooral: wat is dat overprikkeling? Overprikkeling is wanneer te veel prikkels binnenkomen doorheen de dag, die niet verwerkt kunnen worden, waardoor er een spanning opbouwt. Alsof je een opwindspeeltje blijft opwinden.
Resultaat: op het einde van de dag is de bandbreedte quasi onbestaande. Je kent het wel, dat is het moment dat je kind ontzettende boos wordt om iets heel erg kleins (althans volgens jou). Of het moment dat je zelf heel hard begint te schreeuwen tegen je kind om iets heel kleins (althans volgens je kind).
Het moment dat je het opwindspeeltje loslaat dus. Het BOEM-moment waarop alle spanning eruit komt via boosheid, schreeuwen, tranen enzovoort. Alsof je net nietsvermoedend op een landmijn bent gestapt.
Je ziet het vaak bij kinderen na school. Daar voelen ze zich minder veilig dan thuis, waardoor ze de kleine spanningetjes doorheen de dag niet kunnen ontladen en “sparen” voor thuis.
Je ziet het ook bijvoorbeeld in de eindejaarsperiode, waar de spanning zich eigenlijk opbouwt vanaf Halloween naar Sinterklaas. En tegen Kerstmis is het thuis een waar mijnenveld en loop je als ouder van de ene hinderlaag in de andere.
Kun je als ouder overprikkeling bij je kind vermijden? Ja, dat kan. Gedeeltelijk, want je hebt niet alles in de hand.
Bijvoorbeeld als we de school nemen, daar kun je met de school bespreken of er de mogelijkheid is voor je kind om zich af en toe zich terug te trekken in een prikkelarm hoekje: rustig, weinig visuele prikkels (dus ook geen schermen), weinig lawaai.
Zo’n hoekje kan je ook thuis creëeren trouwens. Op de kamer van je kind. Of in de living of de keuken als je kind liever in je buurt blijft.
Zo’n hoekje in de klas of thuis zorgt niet voor ontlading, maar wel voor rustmoment. Zodat er even minder prikkels zijn.
Dat is op een familiefeest bijvoorbeeld minder evident. Maar dan kan je dat vooraf met je kind bespreken hoe jullie dat gaan aanpakken. Dat kan heel creatief en toch simpel zijn: met een boek even in een rustiger hoekje gaan zitten met een koptelefoon op, even op het toilet gaan zitten 10 minuten, even buiten wandelen…
Als je kind gevoelig is aan overprikkeling, is de agenda ook belangrijk. Probeer aandacht te geven aan het niet volplannen van die agenda met activiteiten. Twee, drie dagen na elkaar een familiefeest of twee feesten op 1 dag zijn de hoogdagen van overprikkeling…
Bij iets oudere kinderen kunnen een aantal ademhalingsoefeningen ook al goed werken om terug te gronden en tot rust te komen. Daarbij is het belangrijk om te weten dat kinderen pas in de lagere school de capaciteiten hebben om echt hun ademhaling te controleren.
Het zijn een paar aandachtspunten. Maar zoals ik al zei: je hebt niet alles in de hand. En soms is overprikkeling er gewoon en kan je weinig doen. Een drukke schooldag met weinig tijd voor een prikkelarm moment, een weekend dat je niet anders gepland kreeg, etc.
En dat is ok, het is soms wat het is. En in die gevallen is het wel handig om te weten: ontprikkelen, hoe doe je dat nu eigenlijk?
Ten eerste: als er een BOEM-moment komt, laat het gewoon gebeuren. Probeer ook zelf op dat moment niet boos te worden (en dat is vaak een moeilijke opdracht). De spanning die er zit, moet er uit. En het is goed dat het eruit komt (het is uiteraard ambetant als dat aan de kassa van de supermarkt is, dat ontken ik niet, maar het is wat het is).
Als de spanning al heel hoog zit, kun je misschien zelfs een BOEM-moment uitlokken door extra stevig op je grens te gaan staan. Zodat je kind boos wordt en eens goed kan schreeuwen en/of huilen. Of eens goed met de deur kan slaan.
Deze twee strategieën zijn niet zo aangenaam. Niet voor jou als ouder en ook niet voor je kind. Een andere optie is de spanning sneller te ontladen zodat het niet tot een BOEM-moment komt. En de beste manier om dat te doen is bewegen, bij voorkeur buiten: rennen door de tuin, springen op de trampoline, wandelen… letterlijk de opgebouwde spanning omzetten in fysieke energie.
Dit kan bijvoorbeeld ook op een familiefeest als er een buitenruimte is. Als je voelt dat het al erg druk is geweest voor je kind, kun je hem of haar aansporen om buiten te gaan spelen: lopen, tikkertje, trampoline…
Of je kan samen even gaan wandelen, weg van de drukte, en focussen op de natuur. Dat kan ook na school. Ga bijvoorbeeld samen wandelen met de hond, als je die hebt. Zonder smartphone in de hand. Gewoon rustig wandelen en gezellig keuvelen. Laat het gewoon een ontspannend verbindend moment zijn. Stuur niet naar een onderwerp, laat komen wat komt en focus op wat er rond jullie gebeurt.
Ontladen kan uiteraard ook binnen in huis. Ik denk aan zingen, dansen, lachen. Lachtherapie is a serious matter. Je kan ’s avonds voor het slapen gaan nog een bedspring moment of een dansfeestje houden. En als je meedoet, kan het daarenboven ook nog superverbindend zijn.
Ik wil ook nog graag een kanttekening maken rond schermen. Schermen kunnen even rust brengen, maar ze zijn niet ontladend. Dus na school op de tablet of voor de tv ontlaadt de opgebouwde spanning niet. En het is ook geen onderdeel van een prikkelarme omgeving, want schermen geven net extra prikkels. Dus in het kader van ontprikkelen of prikkelarm is een scherm geen hulpmiddel. Wat niet betekent dat een scherm per definitie verkeerd is, het dient gewoon een ander doel.
En waarom is dat nu eigenlijk belangrijk, dat ontladen of ontprikkelen? Als de spanningen op lange termijn niet ontladen worden en zich blijven opbouwen, spreken we eigenlijk over chronische spanning of chronische stress. En dat kan dan weer leiden tot psychosomatische klachten, zoals hoofdpijn of buikpijn, onrust of zelfs gedragsproblemen. Chronische stress is ook een oorzaak van burn-out.
De spanningen op een gezonde manier snel loslaten en leren loslaten is dus goed voor zowel de de psychische als de fysieke gezondheid van kinderen nu en later.
Comments